Sanatı ele alan çalışma ve fikirleri ortaya atan birçok düşünür olsa da temel kavramda sanatın felsefe anlamında değerlendirilmesi sağlayan kişi Aristoteles olmuştur. Aristoteles’e göre sanat, başlı başına ayrıca değerlendirilmesi gereken bir kategori olarak görülmüştür.
Platon gibi isimler de sanatın ne olduğu konusunda değerlendirmeler yapmış olsalar da özellikle Platon, sanatın politik yeri ve sosyal yönlerini incelemeye koyulmuştur. Bu yüzden sanatın felsefi olarak kurucusunun, Aristoteles olduğunu söylemek mümkündür.
Sanatın var olduğunu açıklamak için günümüze kadar birçok eleştirmen, düşünür ve kuramcı, farklı söylemler ortaya atmıştır. Kimileri hikâye kurguları üzerinden yola çıkarken, kimileri ise insanın yetişmesine bağlı olarak ortaya koyduğu estetik yapılandırmalardan bahseder. Aristoteles’ten sonra gelen birçok düşünür de onun fikirlerini doğrulamış, sanatın insan eliyle oluşturulan eğlendirici ve estetik bir yönü olması gerektiğini savunmuştur.
Aristoteles’e Göre Sanat Tanımı
Aristoteles’e göre sanat tanımlamasını daha iyi anlamak için diğer düşünürlerin sanata eğilimlerine bakmak ve bilmek gerekir. Aristoteles ile Platon arasında karşılaştırmaların sık yapılmasının sebebi, Platon’un sanatı hem Aristoteles’e çok yakın ve hem de bazı yerlerde fazlasıyla ayrıştırıcı olarak ele almasından kaynaklanır.
Platon’un en önemli söylencesi, Prometheus olmuştur. Bu söylencede Platon sanatı çok farklı kavramlar üzerinden ele almış ve kurgulamıştır. Evrenin ilk oluştuğu zamanlarda hayvanların soğuklardan korunabilmesi için Tanrıların, onları farklı şekillerde donattığı söylencesi hakimdir. Platon söylencesine göre hayvanlara çeşitli özellikler tanrılar tarafından verilirken, insanın unutulduğu varsayılır.
Unutularak çaresiz kalan insanlara Tanrı Prometheus acımış ve Hephasus’tan dokumacılığı ve göklerden ateşi alarak insanlara vermiştir. Bu kurguya göre insan doğada hayatta kalabilmesi ve ihtiyaçlarını karşılayabilmesi için ona verilen yetenekler, sanat olarak kabul edilir. Platon’un sanat anlayışı başlıklı yazımızı okuyarak Platon’un sanat üzerine görüşleri hakkında detaylı bilgi edinebilirsiniz.
Aristoteles’e göre ise sanat, Prometheus’a göre oldukça zıt sayılabilecek şekilde tanımlanmıştır. Sanat ona göre insan elinden meydana gelmektedir. Aristoteles insanın unutularak savunmasız ve doğaya karşı çıplak kalışı nedeniyle diğer canlılardan daha aşağıda görülmesini, ciddi bir yanılgı olarak tanımlar.
Aristoteles sanatı tanımlarken insanların değil, tam aksine insan karşısındaki yabani hayvanların insanların aşağısında olduğunu savunmuştur. Bu savunmasını ise hayvanların sadece tek bir silahlarının olduğuna ve insanların akıllarını kullanarak çok farklı araç-gereçler yapabilecekleri ellere sahip olmasına dayandırır.
Aristoteles tüm tezlerinde insanın doğanın en becerikli canlısı olduğunu ve doğanın insanlara farklı zanaatlar yapması için mükemmel eller verdiğini savunmuştur. Ayrıca ellerle birlikte yüksek içgüdüye sahip olmalarını da insanlar için farklı bir yetenek olduğunu dile getirmiş ilk düşünürdür. Doğanın oluşturmaya başlamış olduğu şeylerin insan eli yardımıyla tamamlanması, Aristoteles’e göre gerçek sanattır. Öykülenme ile sağlanan bu tanımlama, insanın doğanın yöntemlerinden esinlenerek farklı icraatlar ortaya koymasına bağlanır.
Sonuç itibariyle aslında Aristoteles’e göre sanat, eğlendirici ve estetik yanları ile insan aklı ve eli ile oluşturulmuş şeyleri kapsamakta ve doğanın ortaya koyduğu gelişmeleri insanların tamamlamasına dayanmaktadır.
