İnsana özgü davranış biçimlerinden biri olan erdem nedir? Sadece bir davranış biçimi mi yoksa felsefi bir kavram mıdır? İnsanın sahip olacağı ahlakla özdeşleşen kelimelerden biri olan erdem, hayatımızda hiç şüphesiz çeşitli alanlarda duyduğumuz kavramların başında gelmektedir.
Erdem Nedir?
Fazilet kavramı olarak da anılan erdem; Kişinin ahlaklı olması, bilgelik, alçakgönüllülük, yardımseverlik ve bilgelik gibi kavramları kendinde toplaması ve bu kavramlar üzerinden yaşam sürmesidir diyerek, erdem nedir? Sorusunu cevaplandırabiliriz.
Erdemli insan ne demek? Sorusunun cevabına gelecek olursak, bu vasıfları üzerinde toplayarak kişinin yaşam biçimini bu kavramlar ve doğruluk üzerine taviz vermeden kurgulamış olmasıdır.
Erdemli insan olmak, insanlığın varlık amacına en önemli işaretlerden biri olsa da bunu gerçek manada başarmakta özellikle günümüz şartlarında bir hayli zordur. Zira günümüzdeki maddi gerçek ve menfaatlerle çatışma halinde olan bu kavram, gün geçtikçe hayatımızdan soyutlanmaya devam etmektedir.
Tarih boyunca süregelen yaşantıda insanlar arasında farklı şekillerde tanımlanmış olan fazilet kavramı, günlük şartların zorlaması ile birlikte artık hayatımızdaki geçerliliğini kaybetmeye başlamıştır. Zira insanlar güzel hasletleri ön planda tutmak yerine, artık maddi çıkar ve menfaatlere ister istemez yaşamlarını sürdürebilmek ve acımasız hayat koşullarında ayakta durabilmek için önem vermektedir.
Mutlu olmak, insanın kendi yaşam gayeleri arasında şüphesiz ilk sıralarda yer alan önemli kavramların başında gelir. Kişinin çevresindeki insanlara karşı iyiliksever, zarar vermeyen bir kişilik ve mütevazı şekilde yaklaşımı, iyi insanlar için birer mutluluk kaynağıdır. Fakat günün şartlarında insan kötü olmasa da onu bu iyiliklerden uzaklaştıran birçok neden vardır.
Antik Çağlarda Felsefe Erdem Kavramı
Felsefede erdem kavramı, Antik Çağ’dan beri çeşitli şekillerde var olmaktadır. Aristoteles, Platon ve Sokrates gibi Antik Çağ’da filozoflara göre erdem kavramı, benzer tanımlamalar ile eserlerinde yer almıştır. Bu filozoflar eserlerinde, felsefi vurgularla birlikte erdem kavramını sıklıkla ele almışlar, bu kavram üzerine kurgulu eserleri hayatı geçirmişlerdir.
Tarihin yetiştirdiği önemli filozoflardan biri olan Sokrates, hayatının ve ahlaka dayalı tüm etkinliklerinin temelinde mutluluk olduğunu vurgulamış, bu mutluluğun ise ancak bilgi ile gerçek olabileceğine değinmiştir. Bu yüzden Sokrates’e göre kişinin bilgi sahibi olması, mutlu ve erdemli olmasına etki eden önemli bir şeydir.
Kıbrıslı Zenon ise, erdemli olmanın bilgi ile mümkün olabileceğine vurgu yapan bir başka filozoftur. Bilgi sahibi olan bireylerin diğer insanların mutluluğu için çaba harcayacağını belirten Zenon, filozoflara göre erdem kavramını aynı düşüncelerle tanımlamaktadır.
Antik Çağ’da filozoflara göre erdemli insan olmak, kişinin öncelikle bilgi sahibi olup mutluluğu yakalaması ve bu mutluluğu diğer insanlarla paylaşmasına dayandırılmaktadır. Antik Çağ filozoflarından günümüze kadar gelinen süreçte dünyanın sosyal ve ekonomik yapısı değişmiş olsa da, erdemli olmak kavramı hiçbir zaman değişmemiştir.
Esasında felsefi bir kavram olarak ortaya çıkan erdem veya erdemli olmak, sonraki süreçte yine felsefi bir kavram olsa da ahlak felsefesinin önemli bir parçası haline gelmiştir. Böylelikle davranışların insan ahlakına uygun olması ve diğer insanlar tarafından da kabul görmesi, erdemli olmanın temel kırmızıçizgisidir.
Nihayetinde insanoğlu mükemmel bir ahlaka sahip olamasa bile, en azından diğer insanlar tarafından kabul edilebilir bir davranış biçimine sahip olmak zorundadır. En alt çizgide normal bir standart yakalayamamış olan insanlar, sosyal hayatlarında diğer insanlar ile birçok sıkıntı yaşamaya mecbur kaldıkları gibi hem kendilerinin, hem de diğer insanlarının hayatını adeta zehir ederler.
Erdemli Davranışlar Nelerdir?
Erdemli insan olmak için, kişide farklı ahlaki davranışların bulunması gerekir. Her insanda bu davranışlardan belki en azından bir tanesi bulunuyor olsa da kişinin faziletli olarak tanımlanması için, bu özelliklerin yarıdan fazlasının bulunması gerekir. Erdemli insan özellikleri, kısaca şunlardır;
Adalet: Erdemli insan, hiçbir etki altında kalmadan adil olmak durumundadır.
Verilen sözde durmak: Kişinin verdiği sözlerde durma konusunda gösterdiği hassasiyet, fazilet sahibi bir kişi olduğunun önemli işaretlerindendir.
Çevreye ve hayvanlara duyarlı olmak: Erdemli bir insanda bulunması gereken özelliklerden biri de, çevre ve diğer canlılara karşı duyarlı olması ve onlarında haklarını gözetmesidir.
Ölçülü davranmak: Aşırılık, erdemli insanların işi değildir. Erdemli insanlar, konu ne olursa olsun ölçülü davranmaya özen gösterirler.
Küçük ve büyüklere karşı saygı: Küçüklerin geleceğin büyükleri, büyüklerin ise büyük bir tecrübe eseri olduğunu bilerek davranır.
Yalan söylemez: Yalan, erdemli insanlarda bulunmayacak şeylerden biridir. Hayatının her alanında, konu ne olursa olsun doğruluktan yana olurlar.
Güvenilir ve dürüst olmak: Gerek ikili ilişkilerde ve gerekse de ticari hayatta mutlaka dürüst olurlar.
Yardımseverdirler: Erdemli bir insan, yardımsever kişiliği ile tanınır. Bu yardım sadece maddi değil, eylemsel açıdan da yapılan yardımları da kapsar.
Bu yazıda erdem nedir, felsefede ne anlama gelmektedir ve filozoflara göre erdemli davranışlar nelerdir? konusunu ele aldık. Bu araştırmamızın ardından “Aristoteles’e göre sanat ve sanat anlayışı” başlıklı makalemizi de değerlendirmenizi öneririz.
