Garip hareketinin şiir ve sanat anlayışı, özellikleri ve temsilcileri Türk şiirine ilgi duyan herkesin bilmesi gereken bir konudur. Detaylı inceleme yazımızla Garip Şiir Hareketi hakkında bilgi sahibi olacaksınız.
Garip Hareketi
Garip hareketi nasıl ortaya çıktı önce bu konuya değinelim. Oktay Rıfat, Melih Cevdet Anday ve Orhan Veli’nin 1936 senesinde dönemin önemli yayın organı olarak kabul edilen Varlık dergisi kapsamında şiirlerini yayınlamaya başlamaları ile edebiyat dünyasında tanınmaları da gerçekleşmiştir.
Birinci yeni şiir anlayışına uygun olarak üretilen şiirler 1937’de Orhan Veli, Oktay Rıfat ve Mehmet Ali Sel takma ismi ile Orhan Veli tarafından yine Varlık Dergisi’nde yayınlanarak akımın ilerleyişi gerçekleşmiştir.
1941 yılına gelindiğinde Oktay Rıfat, Orhan Veli ve Melih Cevdet Anday “Garip” adlı şiir kitaplarını yayınladılar. Kitabın ön sözü Orhan Veli tarafından kaleme alındı. Kitap şiir dünyasında büyük sükse yarattı. Beğenenler kadar eleştirenler de vardı. Yusuf Ziya Ortaç bu akımı eleştiren isimlerden olurken Nurullah Ataç ise Garip hareketine destek verdi.
Eleştiriler de övgüler de oldukça hararetliydi. Dolayısıyla Garip Hareketinin daha fazla kişiye ulaşması uzun sürmedi.
Orhan Veli Kanık, Şinasi Baray, Oktay Rıfat Horozcu, Melih Cevdet Anday
Garip Hareketinin Genel Özellikleri
Garip hareketine mevcut şiir politikalarından hareketle bakarak şunları söyleyebiliriz:
- Şiirde anlam kapalılığın karşı çıkılmış, şiirin bir anlam sanatı olduğu üzerine vurgu yapılmıştır.
- Standardın dışında olanı üretmek adına biçimsel değişimlere ihtiyaç olduğu vurgulanmıştır.
- Şirin gelişmesi için vezin ve kafiyenin sınırlandırıcı yapısı terk edilerek, serbest biçimin benimsenmesinin gerekliliğini savunmuşlardır.
- Edebi sanatların anlamı arka plana attıklarını savunarak, sanatlı söyleyişten uzak bir şiir yaratımına çalışılmıştır.
- Değişen çağ ve toplumsal hareketliliği esas alarak sıradan insanı şiirin merkezine almayı tercih etmişlerdir.
- Şiir dilinde sadelik ön plana çıkarılmıştır, konuşma dili esas alınmıştır.
- Şiirlerde ironi ve mizahtan yararlanılmış, eleştiri kullanılmıştır.
- Eski şiirin romantik yapısı terk edilerek hayatın içerisinde olan durumlar ön plana çıkartılmış, materyalist şiir anlayışı benimsenmiştir.
Garip Akımının Sanat Anlayışı
Garip akımının temsilcileri geleneksel şiir anlayışına karşı çıkarak, serbest formda şiirler üretmiş, Türk şiirine farklı bir bakış açısı geliştirmeye çalışmışlardır. Ancak aynı dönem sanat dünyasından kimi isimler Orhan Veli, Melih Cevdet ve Oktay Rıfat’ı şiir dilini basitleştirdikleri, şiirselliği hasara uğrattıkları yönünde eleştirilmiştir.
Türk şiirinde bir devrim olarak kabul edilebilecek olan garip akımı olumlu olduğu kadar olumsuz yorumlar da almıştır. Bu şiir tarzını beğenmeyenler “Sanat anlayışları ve ortaya koydukları eserler dâhilinde yeni bir anlayışı ortaya koymaktan ziyade var olan şiir yapısını bozmaktan öteye gidememeleri” yönünde görüş bildirmiştir.
1946 senesinde Yaprak Dergisi’ni çıkartarak dergi etrafında saygın sanatçıları toplamaya çalışan hareketin öncüleri, edebiyat tarihi açısından önemli adımlar atmışlardır. Eleştirildiği kadar benimsenen Garip Hareketi 1950 yılına kadar dergi etrafında 28 sayı çıkartarak kendisine çok fazla muhatap bulmuştur.
1950 yılında Orhan Veli’nin erken vefatı nedeniyle Garip Hareketi son bulmuştur. Şiire getirdikleri yeni bakış anlayışıyla kısa sürede şiirin akışını değiştirdikleri söylemek mümkündür.
