İktibas Ne Demek? İktibas Sanatı ve Örnekleri

İktibas Ne Demek? İktibas Sanatı ve Örnekleri
0

İktibas sanatı, yazım ve şiirlerde kuvvetlendirici etki yapmak için kullanılan edebiyat sanatları arasında, edebiyata sağladığı önemli katkılarla dikkat çekmektedir. Daha çok geçmiş Türk edebiyatında yaygın olarak kullanılan bu sanat, düz yazılar ve şiirlerde duygulara hitap eden kuvvetin ortaya çıkmasına neden olmuştur.

İktibas Ne Demektir?

İktibas sanatı; Düz yazı ve şiirlerin içeriklerindeki manaya daha fazla kuvvet katmak amacıyla eserlere hadis ve ayetler eklenmesiyle gerçekleşen bir edebiyat sanatıdır diyerek, iktibas ne demektir? Sorusunu cevaplandırabiliriz.

Her ne kadar alıntı yerine geçse de edebiyatta bu sanattan doğrudan bir alıntı olarak bahsetmek yanlış olacaktır. Çünkü yazı veya şiirlerde sadece hadis ve ayet gibi İslam dininde önemli bölümler alıntı yapılır. Bunlarda herhangi bir değişme olmaması ve edebiyat içeriğini kuvvetlendirerek daha da anlamlı hale getirmesi, iktibas özellikleri arasında yer almaktadır. Alıntı ise, şiir veya düz yazının içeriğine uygun olan şeylerin alınması olarak tanımlanabilir.

Rastgele kullanımlar yerine, edebiyat unsurunun mana ve fikrine uygun alıntılar yapılır. Bu sayede edebiyat eserinin daha kuvvetli hale gelmesi sağlanarak, anlam kuvveti ortaya çıkar. İnanışların insanların üzerindeki etkileri ele alındığında, kullanılan iktibas sanatının İslam eserleri üzerindeki etkisi daha rahat anlaşılabilir.

İktibas Çeşitleri Nelerdir?

Temel olarak iktibas sanatı iki farklı türdedir. Bunlardan birincisi tam , ikincisi ise nakıs yani yarım ve eksik olarak tanımlanan iktibas türüdür. Tam olarak adlandırılan türünde, hadis veya ayet tam olarak alıntılanarak kullanılır. Nakıs ise anlamından da tahmin edilebileceği gibi, ayet veya hadisin yarım olarak alıntılanıp kullanılmasına dayanır.

Bu Sanatın Özellikleri

Bu sanatın özelliklerine kısmen yukarıda değinmiş olsak da genel özellikleri şu şekilde ele alınabilir;

  • Alınan ayet veya hadis, edebi şiir veya yazı içerisinde birebir geçmek zorunda değildir. Ayet veya hadise yapılan atıflarda bu sanatın parçalarından biridir.
  • İktibas ile yazılan yazı ve şiirlerde bulunan diğer söz ve alıntılar, bu sanatın niteliğini taşımaz. Sadece ayet ve hadisler yazıma bu sanat niteliğini kazandırır.
  • Yazımın fikrine ve manasına uygun ayet ve hadislerin ele alınması, iktibas özellikleri arasındadır. Farklı mana ve fikir taşıyan hadis ve ayetler, ana temaya farklılık katacağı için genellikle tercih edilmezler.
  • Kullanıldıkları edebiyat türünü anlam bakımından zenginleştirmeleri, bu sanatın en önemli özelliklerinden biri olarak öne çıkar. Arap, Fars ve Osmanlı Türk edebiyatında, kullanılan edebiyat birimini ayrı bir mana ve kuvvet katar.

İktibas Sanatı Örnekleri

Kısaca örneklerine de değinecek olursak, Mehmet Akif Ersoy’dan Ziya Paşa’ya kadar geçmişte edebiyatımıza damga vurmuş isimlerin bu sanatı kullandığını görmekteyiz.

Mehmet Akif Ersoy şiirinde Enbiya suresinden bir ayet alıntılamış ve Allah’a yaptığı işler nedeniyle sual olunmayacağını şiirinde söylemiştir. Diğer yandan “İlim Çin’de bile olsa onu her zaman arayın, gidip alın” hadisi meali de bir başka şiirde yer almaktadır.

Ziya Paşa tarafından yazılan bir şiirde ise Yusuf suresinin 91. Ayeti yer almakta ve “Allah’a yemin olsun ki, gerçekten Allah seni bize üstün kılmış” ayeti yer almaktadır.

Türk İslam edebiyatının en önemli isimlerinden olan Seyyid Nesimi yine aynı şekilde iktibas kullanmış isimlerden biridir. Nesimi şiirinde Kur’an-ı Kerim’den “Ondan size haber getireceğim” anlamına gelen ayeti paylaşmıştır.

Milli şairimiz Mehmet Akif Ersoy ünlü Safahat eserinde ise Necm suresinden alıntı yaparak bu sanatı işlemiştir. Ayetteki “sizler için çalışmaktan başka bir şey yok” meailini, Osmanlıca olarak şiirine işlediği görülmektedir.

İktibas ne demek?” sorusunu yanıtladığımız bu içeriğimizin ardından “Murabba ne demektir?” başlıklı yazımızın da ilginizi çekeceğini düşünüyoruz.

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir