Kitap incelemesi, sadece okuduğunuz kitabı özetlemek değildir. Kitap incelemesi yapmak, bir kitabın içeriği hakkında okuyucunun yorumlarını da içeren eleştirel analiz olarak nitelendirilebilir. Bu açıdan bakıldığında aslında bu analiz, öğrenme sürecinin bir parçasıdır.
Bir kitabı okumaya başlamadan önce, ister ödev ister kişisel okuma isterse bir yayın için okuyacak olun kitabı nasıl inceleyeceğinizi bilmeniz gerekir. Çünkü bu sayede kitabın hakkında temel fikirleri yakalayabilir ve başkalarına aktarırken iyi bir yayın ortaya çıkarabilirsiniz.
Kitap İncelemesi Yapılırken Dikkat Edilecekler
Kitap incelemesi yapmak kitabın türüne ve konusuna göre değişiklik gösterebilir. Ayrıca inceleme amacına göre de bazen yöntemlerin değişmesi söz konusu olabilir. Fakat bu farklılıklara rağmen kitap incelemesi yaparken dikkat edilmesi gerekenler genel itibariyle benzer hususlardan oluşur. Bu nedenle sizlere bir kitap incelemesi nasıl yapılır sorusuna cevap vermek için mini bir rehber hazırladık.
Kitap Künyesini Oluşturun!
Kitap incelemesi için bir ön hazırlık yapmanız gerekir. Öncelikle kitabın künyesini oluşturun. Künyede yer alması gereken bilgiler; kitap adı, kitabın yazarı ve varsa çevirmeni, basım yeri ve tarihi, kaçıncı baskı olduğu ve sayfa sayısıdır.
Kitap künyesini oluşturduktan sonra not almaya başlamadan önce kitabın ne hakkında olduğunu kısa bir tanıtım şeklinde ekleyin. Bunu yaparken kitap içeriği hakkında çok fazla detay vermemeye çalışın.
Kitabı okumaya başlamadan önce bir plan hazırlamak odak noktadan ayrılmamanızı sağlar. Bu nedenle önceden inceleme için bir taslak hazırlayın. Kitapla ilgili mutlaka değinmeniz gereken önemli noktalar, olay örgüsü ve karakterler gibi ana başlıkları içeren bir taslak yeterli olacaktır.
Kitabı Okurken Notlar Alın!
Bir kitaba başladığınızda okurken aklınıza gelen düşünceleri ve izlenimleri mutlaka not almalısınız. Aldığınız notları kitabın bölümlerine göre kategorilere ayırmanız daha sonra yapacağınız değerlendirme için işinizi kolaylaştırabilirsiniz. Ayrıca bu notlarda kendi yorumlarınıza sık sık yer verebilirsiniz.
Kitabı okumayı tamamladıktan sonra kitap hakkında sizin için ilgi çekici olan yönleri, olay örgüsüne yönelik eleştirileri, kitabın güçlü ve zayıf noktalarını belirleyin. Ayrıca kitapta yazarın vurgulamak istediği gizli anlamlar varsa bunları da analize dahil edebilirsiniz.
Eğer okuduğunuz kitap akademik niteliğe sahipse;
- Argüman
- Literatüre katkısı
- Yeni bir tartışma konusu yaratıp yaratmaması
- Güncelliği
hakkında eklemeler yapmalısınız.
Kitap İncelemesi Değerlendirme Kısmını Yazarken
Kitabı okumayı tamamladıktan ve gerekli notları aldıktan sonra son aşamada değerlendirmeler yapmanız gerekir. Aldığınız notlar ve okurken zihninizde belirginleşen düşünceleri birleştirerek biçimlendirmelisiniz. Bir yazı için hoş, enerji veren bir akış yaratmak önemli bir sanattır ve her ayrı kitap eleştirisinin kendi doğal kalıpları vardır.
- Her şeyden önce, katıksız övgüde bulunmak, mantıksal olarak saçmadır. Her eserin güç ve zayıf yönleri vardır, özellikle de kişisel zevkler hesaba katıldığında bu muhakkak göz önünde bulundurulmalıdır.
- Birçok yazar bazen ses ve hece açısından muhteşem olan ama aslında hiçbir şey ifade etmeyen dilsel fantezi denemelerinden ötürü hatalıdır. Bu aşamada net olmanız ve iddialı cümlelerden uzak durmanız gerekir. Meselâ abartılı bir sıfatla bir incelemeye başlamak kulağa hoş gelebilir, ama aslında bu tarz hareketler ilk cümle veya paragraf bitmeden, okuyucuda sizin yazınızın güvenilirliği hakkında şüphe doğurur.
- Ayrıca birbirini tekrar eden cümlelerden ve değerlendirme metnini gereksiz uzun tutmaktan kaçınmalısınız. Olay örgüsüne dair yaptığınız açıklamaların detaylar içerisinde boğulmasına izin vermemelisiniz. Bu nedenle olay örgüsüne dair çok fazla detay vermek yerine ana hatları aktarmanız yeterli olacaktır.
- Kitap hakkında değerlendirme yaparken olumlu veya olumsuz eleştiriler yapmaktan çekinmemelisiniz. Bu aşamada dürüst bir şekilde fikirlerinizi ortaya koymalısınız. Ancak bunu yaparken abartılı ve gerçek dışı iddialara da yer vermemelisiniz. Eleştirinizde kitabın atıfta bulunduğu kaynaklar, argümanlar ve elde edilen sonuçlar gibi konulara değinmeniz bilimsel bir inceleme açısında yararlı olacaktır.
Kitap incelemesi yapmak, verimli bir okuma ve kitap hakkında fikirlerinizi diğer okuyuculara aktarmak için keyifli bir süreçtir. Diğer yandan doğru ve programlı bir şekilde bu süreci yönetmek ise okuduğunuz kitabın zihninizde kalıcılığını arttırır. Özellikle akademik çalışmalarınızda, bu durum neredeyse hayati bir mesele haline gelebilir.
Detaylarda boğulmadan sadece kitaba odaklanarak ve aynı diğer öneriler çerçevesinde bir taslak hazırlayarak bu süreci en iyi şekilde yönetebilirsiniz.