Meşrutiyet (1908)’ten sonra, siyasi ve edebi alanlarda etkili olan Osmanlıcılık, İslamcılık, Batıcılık gibi düşüncelerin etkisini kaybettiği bir dönemde, Milli Edebiyat sanatçıları Türkçülük anlayışını benimseyerek gerek siyasi gerek edebi alanda milli kimliklerini koruma ve milli olana yönelme eğilimini başlatmışlardır.
1911 yılında Genç Kalemler Dergisi’nde yayımlanan “Yeni Lisan” makalesi, bu hareketin bildirisi olarak görülür.
Milli Edebiyat Dönemi Nasıl Ortaya Çıktı?
Genç Kalemler Dergisi etrafında gelişen Milli Edebiyat Akımı 1923 yılı Cumhuriyet Dönemine kadar kapsamlı bir şekilde devam etmiştir. Cumhuriyet’ten sonra da bazı sanatçılar üzerinde etkisini sürdürmeye devam etmiştir. Öyle ki milli kimliğini koruma, kendi öz ve kültürüne sahip çıkma anlayışı günümüze kadar gelmiştir.
1911 yılında, Ziya Gökalp ve Ali Canip Yöntem tarafından çıkartılan ve Genç Kalemler Dergisi’nde yayımlanan “Yeni Lisan” makalesi ile dilde sadeleşme çalışmaları hız kazanmıştır. Önceki dönemlerde de zaman zaman dilde sadeleşme eğilimine gidilse de pek başarılı olunamamıştır. Bu makale ile Türkçe de kökten bir değişikliğin temelleri atılmıştır. Milli Edebiyat temsilcilerinin amacı, makalenin maddelerini göz önünde bulundurarak konuşma dilini yazı dili haline getirmektir. “Milli edebiyatın mili lisandan doğacağını” (Ömer Seyfettin) savunmuşlardır.
Milli değerleri ön planda tutan Milli Edebiyat hareketi Batı’yı körü körüne taklit etmekten kaçınmışlar ve sadece bize yararlı olacak özellikle edebiyat alanında makale, fıkra, hikaye… gibi Batılı türleri kullanmayı yanlış bulmamışlardır. Bu harekete göre Batı’dan sadece ihtiyaç olan kendi milli değerlerimize uydurularak ele alınmalıdır.
Milli Edebiyat Dönemi’nin Önemi
Milli edebiyat sanatçıları, eserlerine kaynak olarak kendi değerlerini seçmişler ve milli ögelerden beslenmişlerdir. Dönemde olan olaylar, savaşlar eserlerine konu olmuş, sanatçılar toplumsal sorunlara ilgilenmiştir. Daha önce yüzeysel olarak ele alınan, İstanbul’dan Taşra’ya gitmeden Taşra’yı anlatan eserlere karşı, Milli Edebiyat döneminde Anadolu ve Anadolu insanı yakından ele alınmıştır. Bu akımın sanatçıları gözleme önem vermiş ve eserlerini gözleme dayalı oluşturmuşlardır.
Milli Edebiyat Dönemi Şiir ve Roman Anlayışı
Servet-i fünun edebiyatı’nda oluşan “sadece aydın kesim” anlayışı aşılmış ve her kesimden, tabakadan kişilere ve sorunlarına yer verilmiştir. Toplumun sorunları ele alınmakla birlikte sorunlara çözüm önerileri de sunulmuştur.
Milli değerleri ön planda tutan bu edebiyat akımı için Türk tarihi ve kültürü “el değmemiş bir hazine”dir.
Dilde sadeliği savunan Milli Edebiyat temsilcileri yabancı kelime kullanımına karşı çıkmışlar ve Türkçe de karşılığı bulunan kelimeleri ve dilimize oturmayan Arapça ve Farsça tamlamaları kullanmamışlardır.
“Toplum için sanat” anlayışını savunmuşlar ve bu doğrultuda eserler vermişlerdir.
Mizahi üslup kullanılmış, mizah ve hiciv türünde eserler verilmiştir.
Roman ve öykü gibi düz yazılarda toplumsal konulara yönelen bu dönem sanatçıları, sosyal konuları, milliyetçilik düşüncesi ve Kurtuluş Savaşı gibi konuları ele almış; şiirlerinde ise daha çok bireysel konulara yönelmişlerdir. Konuların İstanbul dışına çıkıp Taşra’ya yayılması bu dönemde dikkat çeker. Ayrıca özellikle roman ve hikayeler de aşk teması oldukça önemlidir.
Milli Edebiyat Dönemi Sanatçıları ve Eserleri
Milli Edebiyat Dönemi sanatçıları arasında Mehmet Emin Yurdakul, Ziya Gökalp, Ömer Seyfettin, Ali Canip Yöntem, Fuat Köprülü,Rıza Tevfik Bölükbaşı, Halide Nusret Zorlutuna, Halide Edip Adıvar, Reşat Nuri Güntekin, Refik Halit Karay, Falih Rıfkı Atay, Yakup Kadri Karaosmanoğlu,, Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Ruşen Eşref Ünaydın sayılabilir.
Mehmet Emin Yurdakul’un eserleri; İsyan ve Dua Aydın Kızları, Mustafa Kemal Ankara, Düzyazı, Fazilet ve Asalet, Türkün Hukuku, Kral Corc’a
Dante’ye.
Ömer Seyfettin’in eserleri; Hikaye, Hürriyet Bayrakları, Primo Türk Çocuğu, Kızıl Elma Neresi, Çanakkale’den Sonra, Ashab-ı Kehfimiz (uzun hikaye), Efruz Bey (uzun hikaye), Bomba, Beyaz Lale, Bahar ve Kelebekler, Tuhaf Bir Zulüm, And, İlk Namaz, Kaşağı Falaka, Yalnız Efe Keramet, Kurbağa, Duası Yüz Akı, Yemin, Başını Vermeyen Şehit, Pembe İncili Kaftan, Forsa, Vire, Topuz, Teke Tek, Büyücü, Kütük, Teselli, Yüksek Ökçeler, Koç, Külah, Nasıl Kurtarmış, Çakmak, Kurumuş Ağaçlar, Deve, Gizli Mabed.
Fuat Köprülü’nün eserleri; Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar, Türk Edebiyatı Tarihi, Türk Saz Şairleri Antolojisi, Divan Edebiyatı Antolojisi
Türkiye Tarihi, Osmanlı Devleti’nin Kuruluşu, Bugünkü Edebiyat, Nasrettin Hoca, Türk Dili ve Edebiyatı Hakkında Araştırmalar
Ziya Gökalp’ın eserleri; Kızıl Elma,Yeni Hayat, Altın Işık, Malta Mektupları, Türkçülüğün Esasları,Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak, Türk Töresi, Türk Medeniyet Tarihi.
Halide Edip Adıvar’ın eserleri; Seviye Talip, Raik’in Annesi, Handan, Yeni Turan, Son Eseri, Ateşten Gömlek ,Kalp Ağrısı ,Vurun Kahpeye, Zeyno’nun Oğlu, Mev’ud Hüküm, Sinekli Bakkal, Yolpalas Cinayeti, Tatarcık, Sonsuz Panayır, Döner Ayna, Akile Hanım Sokağı, Kerim Ustanın Oğlu, Sevda Sokağı, Komedyası Çaresiz, Hayat Parçaları
