Murabba uyak düzeni ile divan edebiyatında yer alan şiir türlerinden önemli farklılıklar gösterir. Türk edebiyatında birçok ünlü şair tarafından tercih edilen Murabba uyak düzeni ve özellikleri ile bilgileri yazımızın devamında bulabilirsiniz.
Murabba Nedir?
Divan edebiyatında ilk olarak Ahmet Paşa (Şairler Sultanı) tarafından 15. Yüzyılda kullanılmaya başlayan ve dört dizelik kıtalarla kaleme alınıp bent olarak adlandırılan şiirlerdir diyerek, Murabba ne demek? Sorusunu cevaplandırabiliriz.
Şiir yazımındaki genel kural, dörder dizelik olan aynı ölçüdeki bentler şeklinde yazılmasıdır. Ayrıca oluşan bu bentler nazım şeklinde olup, Tanzimat döneminin ünlü şairlerinden Namık Kemal tarafından da sıklıkla kullanılmış ve başarılı bulunmuştur.
Murabba Uyak Düzeni
Murabba uyak düzeni, çoğunlukla aaaa/bbba/ccca/ddda tarzındadır. Ancak şiirin ilk bendinde kafiye olmayan veya bir sonrasındaki bentlerinde kafiye tekrarı bulunmayan örnekleri de bulunmaktadır.
Murabba Özellikleri Nelerdir?
Murabba özellikleri şu şekilde sıralanabilir;
Nazım birimi: Murabbaların yazım birimlerinin tamamına yakını, dörtlüklerden oluşur. Çok nadiren farklı nazım birimleri denenmiş olsa da bunlar Murabbanın özellikleri arasında yer almamaktadır.
Kafiye düzeni: Murabba tekniği ile yazılan şiirlerde kafiye düzenleri aaaa, bbba, ccca şeklindedir.
Konusu: Murabbalar, farklı konularda yazılabilir. Herhangi bir konu ile şiirin ana temasını kısıtlamak mümkün olmayıp, her konuda murabbalar geçmiş dönemlerde edebiyatımızın ünlü şairleri tarafından kaleme alınmıştır. Ancak konu olarak daha çok öğretici, dini, övgü gibi temalar ele alınmaktadır.
Dörtlük sayısı: Dörtlük sayılarının genellikle 4-7 arasında oluştuğu ve daha çok 6-7 dörtlükten meydana geldikleri söylenebilir.
Diğer Özellikler;
- Bazı türlerinde dörtlükteki son dizede nakarat görülebilir.
- Daha çok aruz kalıbı ile yazılmaktadır.
- Yaygın olarak Tanzimat döneminde görülmüştür. Ancak ortaya çıkması, Tanzimat’tan öncedir.
En Önemli Murabba Şairleri Kimlerdir?
Murabba türünün en önemli şairi, türü ilk kullanan ve Şairler Sultanı yani Sultanü’i-şuara ismiyle anılan Ahmed Paşa’dır. Ahmed Paşa dönemin padişahı II. Murat zamanında Kazaskerlik yapmakta olan Veliyüddin bin İlyas’ın oğlu olarak bilinmektedir. Doğum tarihine ve yerine dair net bilgilerin bulunmadığı Ahmed Hamdi Paşa, dönemin farklı şiir türlerinde de önemli şairlerinden olduğu için “Şairler Sultanı” olarak anılmıştır.
Kendisinin doğum yerine dair bir bilgi bulunmamakla birlikte, Aşık Çelebi Ahmed Paşa’nın Edirneli olduğunu belirtmektedir. Bunun yanı sıra Edirne’de bulunan Veliyüddin Oğlu adında bir mescit ve mahallenin olması da şairin Edirneli olabileceğini işaret etmektedir. Yine de kesin bir bilgi olmasa da Ahmed Paşa’nın Edirne veya Bursalı olabilme ihtimalleri daha kuvvetli bulunmaktadır.
Ahmed Paşa sonrasında ise edebiyatımızın önemli isimleri, Murabba türünü kullanmaya başlamışlardır. Tanzimat döneminde Namık Kemal Murabba örneğini kullanmış önemli şairlerden olurken, en önemli Murabba şairleri arasında Fuzuli, Hayreti, Muhubbi, Yahya Bey gibi isimlerde sayılmaktadır.
Çağdaş Türk edebiyatı olarak tanımlanan günümüzde Murabba örnekleri oldukça nadir olduğu gibi, geçmiş dönemlerde olduğu kadar tür olarak ilgi çekmemektedir.
Murabba Örnekleri
Murabba için bir örnek verecek olursak, “Gül yüzünde göreli zülf-i semen-sây gönül” adlı çalışma bunun için iyi bir örnek olabilir. Yahya Bey tarafından kaleme alınan şiirin, Murabba türünün en iyi örnekleri arasında yer aldığı bilinmektedir.
Veya Fuzuli’nin yazmış olduğu “Perişan halin oldum sormadın hal-i perişanım” adlı esere de en iyi Murabba örnekleri arasında yer vermek mümkündür. Fuzuli bu şiirinde yâre olan sevgisini anlatmanın yanı sıra, ayrılık korkusuna da yer vermiştir. Murabba özellikleri arasında yer aldığı gibi bu şiir, toplamda 7 kıtadan oluşmaktadır.
Murabba nedir sorusuna yanıt verdiğimiz ve örnekler sunduğumuz yazımızın ardından “Saf şiir anlayışı” yazımızı da beğenebileceğinizi düşünüyoruz.
