Nazım birimi ne demektir? Türleri, özellikleri nelerdir? Dize, beyit, bent ve dörtlük nedir? Sorularının yanıtlarını örnekleri ile sizlere sunarak detaylı bir şekilde anlatmak istedik.
Nazım Birimi Ne Demektir?
Edebi metinlerden olan şiirler, içerik ve şekil açısından farklı unsurların bir araya gelmesi ile yazılır. Bir şiirin, estetik özelliklerinin ortaya çıkarılmasında büyük etki yaratan biçimsel unsurların başında ise nazım birimi gelmektedir. Nazım birimi, bir şiirde yer alan, yakın anlamlı ve benzer amaçlı cümle kalıplarının bir arada bulunması ile oluşur. Şiirin temel yapıtaşları olarak da adlandırılabilen nazım birimi, farklı ölçüler kullanılarak ortaya çıkarılır. Doğru bir şekilde oluşturulmuş nazım birimleri, daha sonra bir araya getirilerek şiirin tamamı ortaya konur. Kurallar doğru bir şekilde uygulanırsa ve nazım birimleri oluşturulup estetik bir biçimde bir araya getirilirse, kulağa hoş gelen ve unutulmayan kaliteli bir şiir ortaya çıkarılmış olur.
Nazım Birimi Türleri, Özellikleri ve Örnekleri
Nazım birimi, farklı türlerde olabilmektedir. Her şeyden önce, bir şiirdeki en küçük nazım birimine dize denir. Dizenin bir diğer adı mısradır. Mısralar, bir şiirin küçük yapı birimleridir. Dizeye ek olarak, dörtlük, bent, beyit gibi farklı unsurlar da yer alır. İslam öncesi Türk toplumundaki şiir kültürü incelendiğinde, dörtlük kalıbının kullanıldığı görülmektedir.
Fars etkisi ile ortaya çıkan divan edebiyatında, beyitler kullanılmıştır. Günümüzde yaygın olan çağdaş Türk edebiyatı ise, dizelerin kullanıldığı şiirlerden oluşmaktadır.
Nazım birimlerinde öne çıkan en büyük ortak özellik kafiye yapısıdır. Aynı kafiyede olan veya aynı anlamı taşıyan dizeler bir araya getirilerek nazım birimi oluşturulur.
Dize(Mısra)
En küçük yapıtaşı olarak bir dize ele alınırsa şöyle bir yapı ile karşılaşılır:
Yaş otuz beş yolun yarısı eder,
Dante gibi ortasındayız ömrün!
Cahit Sıtkı Tarancı
Burada ilk cümle ile ikinci cümle birer mısradır. Bir şiiri oluşturan en küçük yapı taşlarıdır. Tek bir satırdan oluşmaktadır. Tek bir satır olduğu için her hangi bir anlam bütünlüğü aramak imkansızdır. Fakat kendinden önceki ya da kendinden sonraki dize ile bir bağlantısı olma ihtimali vardır.
Beyit
Erbab-ı kemali çekemezler nakıs olanlar
Rencide olur dide-i huffaş ziyadan
Ziya Paşa
Eksikliği mevcut olan kişiler, daha olgun olan kişilere karşı haset besler
Bu kişilerin yaralarının gözleri de ışık ile kamaşır ve rahatsız olur
Bu iki dize bir beyiti oluşturmaktadır. Divan edebiyatında sürekli kullanılan bir nazım birimidir.
Bent
3 adet ya da 5 adet mısranın bir araya getirilmesi ile oluşturulan nazım birimine bent denir. Bentler de diğer nazım birimleri gibi, kendi içerisinde içerik bütünlüğü ve şekil bütünlüğüne sahip olmaktadır.
Monna Rosa, siyah güller, ak güller,
Gülce’nin gülleri ve beyaz yatak
Kanadı kırık kuş merhamet ister
Ah, senin yüzünden kana batacak
Monna Rosa, siyah güller, ak güller
Sezai Karakoç
Beş adet mısra, uyak kullanılıp bir araya getirilerek bent oluşturulmuştur.
Dörtlük
Kıt’a olarak da adlandırılan dörtlük, klasik Türk edebiyatında kullanılan bir nazım birimidir. Genellikle tam ve yarım kafiyenin kullanıldığı dörtlükler anlam bütünlüğü olan dizelerden oluşur.
Bu aşk burada biter ve ben çekip giderim,
Yüreğimde bir çocuk cebimde bir revolver
Bu aşk burada biter iyi günler sevgilim,
Ve ben çekip giderim bir nehir akıp gider.
Ataol Behramoğlu
Görüldüğü üzere -im ve -er ekleri kafiye oluşturmak amacıyla eklenmiştir. Dört adet mısra bir kıt’a(dörtlük) oluşturur.
Nazım birimi üzerine hazırladığımız bu içeriğimizin ardından “Poetika nedir?” başlıklı içeriğimizin de ilginizi çekebileceğini düşünüyoruz.
