Yunan kaynaklı kelimelerden biri olan Poetika, edebiyatla alakalı terimler arasında yer almaktadır Edebiyatla ilgilenenlerin aşina oldukları Poetika genel anlamı ile şiir üzerine bilgi ve görüşler anlamına gelmektedir.
Poetika Nedir?
Poetika; Geçmişte sadece güzel sanatların felsefi özellik ve güzellikleri için kullanılırken, günümüzde sadece şiir için kullanılan ve şiirlerin felsefi, estetik ve güzellikleri ile özdeşleşen bir kavramdır diyerek, Poetika nedir? Sorusunu kısaca cevaplayabiliriz.
Poetika temelinde Aristoteles’in ilk eseri yatmaktadır. Aristoteles ilk eserinde sanatsal eserler hakkındaki kendine has görüşlerini sunmuş, şiir sanatı ve benzer yapıların tarih boyunca sanatsal yönlerini araştırarak el almıştır.
Sanatsal eser ve yazım tarzlarının karşılaştırılmasında önemli rol oynayan Aristoteles’in eseri, Poetika kavramının temelini oluşturmuştur. Zaman içerisinde ise bu kavram, farklı toplulukların edebi kültüründe kendine yer bulmuştur.
Yaratıcı bir hayal gücünün estetiksel bir şekilde gerçekler ele alınarak konulduğu bu tarz eserler, güzel sanatlar ve şiirleri bir kalıp içerisinde incelemekte ve kıyaslamaktadır.
Aristoteles’in ortaya koyduğu felsefeye göre; güzellikler olduğu için güzel bulmuyor, bunun tam tersi olarak sanat eserleri var oldukları için güzellik ortaya çıkıyor. Poetika sadece şiirsel eserler için değil, aynı zamanda tiyatro sanatı için kaleme alınmış eserler için de önemli bir yere sahiptir. Ki tiyatro sanatı için yazılan eserler, en iyi Poetika eserleri arasında vücut bulmuş ve kabul görmüştür.
Aristo tarafından yazılan Poetika adlı eserin temelini oluşturduğu bu kavram, zaman içerisinde küçük değişikliklere uğramış ve daha çok şiir sanatı ile özdeşleşmeye başlamıştır. Sıklıkla, tiyatro sanatında da adını duymak yine mümkündür.
Aristoteles’e Göre Şiir Sanatının Ortaya Çıkmasının Doğal Nedenleri
Aristo eseri Poetika’da sadece şiir sanatının estetiksel ve felsefi yapısına değinmemiş, aynı zamanda şiir sanatının ortaya çıkmasındaki doğal nedenlere de değinmiştir. Aristoteles’e göre şiir sanatının ortaya çıkmasındaki doğal nedenler, şunlardır;
- İnsanın varoluş özellikleri arasındaki ritim içgüdüsü ve harmoni, hayatın her alanında yer almakta ve anlatılanlara göre insan hayatında vücut bulmaktadır.
- Taklitten hoşlanmak veya birini taklit etmek, insanoğlunun doğasında olan bir durumdur. Bu hoşlanmanın en temel sebebi, insanoğlunun yeni şeyler öğrenmekten haz duymasıdır. Bu da şiirsel öğelere yatkınlığı geliştirmektedir.
Aristo’nun görüşleri bu yönde olsa da Brecht tarafından geliştirilen epik tiyatro akımında Aristoteles’in eserindeki birçok görüşü eleştirilmiştir.
Aristo kendi eserinde bazı kitapların fazla okunmamasına karşın, tarih boyunca özelliklerinden bahsedilebileceklerinden ve bazı akımları ortaya çıkarabileceklerinden bahsetmiştir. Buna göre Aristo bir nevi, aslında kendinin kaleme aldığı bu kitaptan da bahsetmiş de olmaktadır. Çünkü Poetika daha çok şairlerin bir kısmı tarafından okunmaktadır. Hatta Poetika için “Şairlerin kutsal kitabı” yakıştırmasının yapılmasının nedeni de, şairler için ciddi yetkinlikler içeren bir kitap olmasından kaynaklanmaktadır.
Poetika Eseri Yazan Yazarlar
Poetika eseri yazan yazarlar Türk edebiyatında da kendini göstermiş, geçmiş tarihten sonra yakın tarihimize kadarda bu tarz eserler yazan kişiler olmuştur. Şinasi, Necip Fazıl Kısakürek gibi yerli ve yabancı şairler, eserlerini bu çerçevede süslemeyi başarmış isimlerdir.
Peotika eseri yazan yazarlar ve kitapları arasında öne çıkanlardan bazıları şunlardır;
- Robert Escarpit – Edebiyat Sosyolojisi
- Jean Freville – Toplum ve Sanat
- Mehmet Fuat – Düşünceye Saygı
- Ahmet Oktay – Yazılanla Okunan
- Mehmet Ergüven – Sesle Renk Arasında
- Ahmet Oktay – Bir Arayışın Yazıları
- Oktay Akbal – Önce Şiir Vardı
- Walter Benjamin – Estetize Edilmiş Yaşam
- Sezai Karakoç – Edebiyat Yazıları
Şiir üzerine bu içeriğimizin ardından daha fazla bilgi edinmek amacıyla “Garip Hareketinin Şiir ve Sanat Anlayışı” başlıklı yazımızı da okuyabilirsiniz.
