Sözlükte kelimelerin sıralaması, belli bir metot dahilinde yapılır. Türkçede kelimeleri alfabetik sıraya dizmek şunu ifade eder: Sözcüklerin sözlükteki sıralarına göre sıralanması ve buna uygun olarak sözlükte uygun yerlere gelmesi olarak net şekilde açıklanabilir.
Alfabedeki her harfin yeri ve sırası, kelimelerin ilk harflerine uygun olarak belirlenmiştir. Bunun için sözlükler hazırlanırken, kelimeler harflerin alfabedeki sıralarına uygun bir şekilde, bir diğer ifade ile alfabetik şekilde sıralanır. Bu sıralamaya, alfabetik sıralama denildiği gibi sözlük sırası da denilmektedir.
Sözlükte kelimelerin sıralanışı, “a, b, c, ç, d, e, f, g, ğ, h, ı, i, j, k, l, m, n, o, ö, p, r, s, ş, t, u, ü, v, y, z” baş harfleri ile sıraya konulur. Sözcükleri alfabetik sıraya veya sözlük sırasına dizmemiz istiyorsanız, önce ilk harfine bakmanız gerekir. İlk harfi yukarıdaki sıralamada en önce olanı, en başa yazarak sıralama yapmak en doğru sıralanış olacaktır. Sonra ilk harfi daha sonra geleni sıralayarak devam etmeniz, uyumlu bir sıralama yapmak açısından da önemlidir. İlk harfleri aynı olan farklı kelimelerin ikinci harflerinin sırasına bakarak, genel anlamda hangisinin önce geleceğini belirlemeye çalışmamız olarak açıklanabilir.
Sözlükte Sıralama Yapılırken Neye Dikkat Edilir?
Sözcükleri alfabetik sıraya veya sözlük sırasına dizmemiz istenildiğinde, önce ilk harfine bakarak karar veririz. İlk harfi sıralamada önce olanı, başa yazarak diğer kelimelerin sıralamasını buna uygun şekilde yaparız. İlk harfleri aynı olan sözcüklerde ikinci harflerin sırasına bakar ve ona göre hangisinin önce geleceğini net şekilde belirleme imkanı buluruz.
Sözlükte sıralama yapılırken dikkat edilecekler bu şekilde açıklanabilir. Bu sıralanışı birkaç örnek üzerinden açıklamak gerekirse;
“Kalıp, simit, çan, deniz, mandalina” sözcüklerini alfabetik olarak sıralayacak olursak;çan – deniz – kalıp – mandalina – simit
“Sarı, su, silindir, sepet , sele” sözcüklerini alfabetik olarak sıralayalım;
sarı – sele – sepet – silindir– su
“Harun, Hakan, Hasan, Hanifi, Haydar” sözcüklerini alfabetik olarak sıralayalım;
Hakan – Harun – Hanifi – Hasan – Haydar
Bu şekilde doğru ve uygun bir sıralama yapmak mümkün hale gelir.
Sözlükte Sıralama Yaparken Yabancı Sözcüklerin Dizilimi
Sıkça kullandığımız birçok farklı sözcük, dilimize başka dillerden geçmiştir. Bu sözcüklerin Türkçe karşılıklarını bilmemiz, dili anlamamız ve cümleleri anlamlandırmamız açısından son derece önemlidir. Dilimize sahip çıkmak istiyorsak Türkçesi varken yabancı kökenli sözcükleri kullanmamaya özen göstermemiz son derece önemli bir sorumluluktur.
Bununla birlikte, zorunlu da olsa dilimizde yabancı sözcük kullanmak zorunda kalabiliriz. Sözlükte sıralama yaparken yabancı sözcüklerin dizilimi konusu da bu zorunluluğun bir tezahürü olarak görülmelidir. Birkaç farklı yabancı kelime örneği vermek gerekirse;
- anekdot:hikayecik anlamına gelir.
- anatomi: beden yapısı anlamını taşır.
- periyot:dönem anlamındadır.
- catering:yemek hizmeti anlamını taşır.
Sözlükteki dizilişleri: anatomi, anekdot, catering, periyot
