Temelinde bir gazetecilik terimi olan röportaj, özellikleri ele alındığında bir edebiyat unsuru olarak karşımıza çıkmaktadır. Gazete ve dergi gibi basılı yayın organlarında veya dijital ortamlarda yayınlanmak üzere yapılan röportajların dışında, farklı özellikleri taşıyan röportajlar edebiyat eseri halinde yayınlanmıştır. Birçok alt çeşidi bulunan bu edebi eserler, anlatılış ve işleyiş bakımından klasik edebiyat eserlerine göre farklılıklar göstermektedir.
Röportaj Nedir?
Herhangi bir olayın veya sorunun incelenerek araştırılmasına dayalı olarak kaleme alınan yazı türlerine genel bir ifade ile röportaj denilir. Latince kökenli olan kelime, toplamak ve getirmek gibi anlamları ifade etmektedir.
Gazetecilik ile ortaya çıkan bu terim, daha sonra röportaj çeşitleri arasında farklılıkların görülmesi ile birlikte bir edebiyat unsuru haline gelmiştir. Bu nedenle röportajın diğer edebiyat unsurlarına göre, kendine has özellikleri bulunmaktadır. Temelinde daha çok gazetecilerin herhangi bir yer veya konuyu inceleyerek bunların özellikleri hakkında kişisel düşüncelerini ortaya koyup, bunun üzerine daha çok görsele dayalı yorumlar yapmasıyla ortaya çıkan edebiyat türüdür.
Röportaj konuları arasında yaşama dair her türlü özellik yer alabilmektedir. Ancak genel itibarıyla bakıldığında en yaygın röportaj konuları kültürel, ekonomik, toplumsal ve siyasal konular olarak öne çıkmaktadır.
Röportajın Özellikleri Nelerdir?
Röportaj özellikleri, aşağıdakiler gibi ifade edilebilir;
- Röportaj metinlerinde temel olan genellikle karşılıklı diyalog olmaktadır. Röportajı yapan kişi ile veren kişi arasındaki diyalog, bu tür eserlerin en temel yapı taşıdır.
- Düşünceye dayalı makale tipi şeklinde yazılması da yine röportajın özellikleri arasında yer almaktadır.
- Paylaşımda yer alan konular, daha çok görseller ve belgeler ile desteklenmektedir.
- Ele alınan konuların önemli bir kısmı toplumsal ve sanat ile doğrudan ya da dolaylı yoldan alakalıdır.
- Röportajlarda yazar gerçeklerden sapmadan, konuya dair düşünce ve görüşlerinin yanı sıra izlenim ve bilgilerini de paylaşabilir.
- Genellikle yaşanmış birtakım olayların konu alınması mümkündür.
- 20. Yüzyıl itibarıyla, gazetecilik çerçevesinde gelişmiş edebiyat türleri arasına girmiştir.
- Röportajların çoğulcu olarak dayanmış oldukları bir tez bulunmaktadır.
- Temel hedef daha çok gerçeğin ortaya çıkarılmasına yöneliktir.
- Birinci kişilerin ağzından yazılması da yine röportaj özellikleri arasında yer almaktadır.
- Gerçeğe dayalı somut bilgiler olmasına karşın, gazetecinin veya eser sahibinin öyküleme ve betimleme gibi hususlara yer vermesi de mümkündür.
- Haber yazılarına göre biraz daha geniş zeminde konular ele alınır. Haberlerde gazetecinin yorumları kısıtlı seviyede tutulurken, röportajlarda ise bunun tam tersi olarak gazetecinin duygu, bilgi ve düşüncelerinin konuya dahil edilmesi mümkündür.
- Röportajın insanı konu edinmesi durumunda, kişinin hayatı ile ilgili eser sahibinin yorumlar yapması daha ağırlıklı olarak görülmektedir.
- Bir kişinin ağzından kaleme alınmış olması, bu özellikler arasında sayılabilir.
- En önemli röportaj unsurları arasında, didaktik özellikler taşıması ön plana çıkmaktadır.
- Genel olarak medya unsurlarında yayınlanır olması röportajın özellikleri arasında yer alırken, medya dışında farklı kanallar aracılığı ile de röportajın okuyucu ile buluşması mümkündür.
- Temel konularda kişi özelinden genel konulara doğru soruların olması, bu tip eserlerin nitelikleri arasında yer almaktadır.
- Geçmiş zamana dayalı eserler olmasına karşın, yazarın eseri kaleme aldığı zamana vurgu yapılması da röportajlara farklı bir heyecan katan unsurlar olarak öne çıkmaktadır.
- Röportajların en önemli özellikleri arasında, soru cevaba dayalı iletişim hissedilir derecede fazladır. Buna rağmen kimi yazarların soru-cevap şeklini, hikâyenin kurgusuna göre eserin içine yaydığı da görülmektedir.
Röportaj Türleri Nelerdir?
Röportaj çeşitleri, yapılan etkileşimin konusuna veya sunuş şekline göre temelde ikiye ayrılmaktadır. Bunun dışında bu iki başlık, kendi alanında farklı gruplara ayrılabilir. Röportajları yazım şekline göre sınıflandırmakta mümkündür. Genel olarak röportaj türleri şunlardır;
Sunuş Şekline Göre Röportajlar
- Alman röportajı, yazarın konu anlatımı esnasında kendinden bir şeyler kattığı ve daha çok konuyu kendi çevresinde ele aldığı röportaj türüdür.
- Amerikan röportajı ise, daha çok giriş bölümüne yönelmekte ve aslında röportajda sonlara doğru söylenmesi gereken sözleri, konunun başında ele almasıdır.
Konusuna Göre Röportajlar
Röportajlar, konusuna göre farklı türlere ayrılmaktadır. Bu türler şunlardır;
- İnsanları konu alan röportajlar
- Herhangi bir yeri konu alan röportajlar
- Eşyaları konu alan röportajlar
Röportaj Nasıl Yazılır?
Röportaj yazımının yukarıdaki özelliklere dayalı birtakım kuralları bulunmaktadır. Yukarıda yer verilen özelliklerin yazar ile röportaj veren kişi arasında sağlanması ve bunların yazıya dökülmesi durumunda, röportajın tam manası ile gerçekleşmesi söz konusudur.
Röportaj yazarı herhangi bir konu veya sorunun muhatabı ile görüşerek, sorunun çözümüne yönelik sorular sorabilir. Bunun yanı sıra röportajın türüne göre, kişiye konuyla alakalı detaylı ve insanların öğrenmek isteyebileceği soruları sorarak röportajı gerçekleştirir. Röportajın esere dönüştürülmesi için, soru cevap niteliğinde elde edilen bilgilere yazar kendi görüş ve düşüncelerini ekleyebilir. Bu esnada düşünceler doğrudan yazı içerisine yayılabileceği gibi, herhangi bir yerinde belirgin bir şekilde de ortaya konulabilir.
Röportaj Türü Eserler ve Yazarları
Bazı röportaj türü eserler ve yazarları şu şekildedir;
- Edebiyatçılarımız Ne Diyorlar? – Mustafa Baydar
- Bugün De Diyorlar Ki – Hikmet Feridun
- Doğuda Kıtlık Vardı – Halil Aytekin
- Liderler Diyor Ki – Abdi İpekçi
- Gide Gide 10 – Fikret Otyam
- Edebiyatçılarımız Konuşuyor – Yaşar Nabi Nayır
- Bu Diyar Baştan Başa – Yaşar Kemal
- İç Göç – Tahir Kutsi Es
Röportaj nedir? sorusunu cevapladığımız bu içeriğimizin ardından “Olay yazısı” içeriğimizi de mutlaka okumanızı öneririz.
